เวียงกุมกาม มหานครใต้พิภพ

ข้อมูลเบื้องต้น

 นครต้นแบบแห่งนครเชียงใหม่ และอาณาจักรล้านนา เวียงกุมกามสร้างขึ้นโดย

พญาเม็งราย อายุนานกว่า 700 ปี เวียงกุมกามถูกทิ้งไว้รกร้าง ภายใต้ซากปรักหักพังในบริเวณชุมชนและหมู่บ้านห่างจากถนนมหิดลราว 2 
กิโลเมตรหรือ ประมาณ 4-5 กิโลเมตรจากสนามบินนานาชาติเชียงใหม่ 

ตามตำนานเล่าขานของล้านนา 
พญาเม็งรายทรงสร้างเวียงกุมกามเพื่อเป็นศูนย์กลางของล้านนาราวพุทธศตวรรษที่ 18 
เวียงกุมกามมีความเจริญ รุ่งเรืองทั้งด้านเศรษฐกิจและการเมือง 
ก่อนที่พญาเม็งรายจะทรงสร้างนครเชียงใหม่ เวียงกุมกามยังคงมีความสำคัญ 
และเป็น เมืองหน้าด่านต่อมา อีกหลายร้อยปี จนกระทั่งยุคเสื่อมของล้านนา 
พม่าเข้ายึดครอง เวียงกุมกามถูกน้ำท่วมใหญ่จนถูกทิ้งให้เป็นเมืองร้างในเวลาต่อมา และเงียบหายไปจากความทรงจำ 

เนื้อเรื่อง

 • ก่อนเวียงกุมกาม : บริเวณวัดกานโถมในเวียงกุมกามเป็นชุมชนโบราณสมัยหริภุญไชย โดยมีอายุราวพุทธศตวรรษที่ 17 ชุมชนดังกล่าวมีฐานะเป็นหมู่บ้านแห่งหนึ่งที่ขึ้นตรงต่อการปกครองของเมืองหริภุญไชย จาการศึกษาพบร่องรอยวัฒนธรรมหริภุยไชยได้แก่ พระพิมพ์ดินเผา หม้อดินเผาไม่เคลือบลายขูดขีดศิลปะหริภุญไชย และเศษศิลาจารึกอักษรมอญ สภาพของชุมชนหมู่บ้านดังกล่าวมีผู้คนอยู่อาศัยอย่างต่อเนื่อง

 
• อาณาจักรเวียงกุมกาม : เวียงกุมกามสร้างขึ้นในสมัยพญามังราย หลังจากพญามังรายยึดเวียงหริภุญชัยได้แล้วและทรงประสงค์จะสร้างเมืองหลวงแห่งใหม่แทนที่เวียงหริภุญไชย สถานที่สร้างเวียงกุมกามมีความเหมาะสมกับการขยายตัวของสังคมเมืองในขณะนั้น เพราะมีทำเลที่ตั้งอยู่ริมแม่น้ำปิงซึ่งเป็นเส้นทางคมนาคมที่สำคัญ เวียงกุมกามถูกสร้างขึ้นท่ามกลางสภาวะแวดล้อมทางสังคมและวัฒนธรรมของหริภุญไชย จากการศึกษาพบว่ารูปแบบของเวียงกุมกามได้รับแนวคิดการสร้างเวียงตามแบบรัฐหริภุญไชย
   เวียงกุมกามมีฐานะเป็นเมืองหลวงในช่วงเวลาไม่นานก็ย้ายมาสร้างเวียงเชียงใหม่ สาเหตุสำคัญที่ย้ายมาสร้างเวียงเชียงใหม่ก็เพราะเวียงเชียงใหม่มีที่ตั้งที่เหมาะสมกว่าเวียงกุมกาม 
   หลังจากสร้างเวียงเชียงใหม่แล้ว เวียงกุมกามยังเป็นชุมชนขนาดใหญ่ที่มีพัฒนาการอย่างต่อเนื่องสืบมาจนสิ้นสมัยราชวงศ์มังราย

 
• เวียงกุมกาม มหานครใต้พิภพ : เวียงกุมกามสลายตัวลงเพราะถูกน้ำท่วมครั้งใหญ่ในสมัยพม่าปกครอง (พ.ศ. 2101 – 2317) เวียงกุมกามถูกฝังจมอยู่ใต้ตะกอนดินที่น้ำพัดมาจนยากที่จะฟื้นฟูให้คืนสู่สภาพเดิม ประกอบกับกลังจากน้ำท่วม แม่น้ำปิงได้เปลี่ยนร่องน้ำไม่ไหลผ่านเวียงกุมกาม ทำให้เวียงกุมกามหมดความสำคัญ โดยปล่อยทิ้งให้รกร้างสืบต่อมานับร้อยปี จนกระทั่งถึงสมัยรัชกาลที่ 5 จึงมีราษฏรเข้าไปอยู่อาศัยภายในเวียงกุมกาม เวียงกุมกามมีสภาพเป็นชุมชนอีกครั้งงภายใต้ชื่อ บ้านช้างค้ำ เรื่องราวของเวียงกุมกามเพิ่งได้รับความสนใจในฐานะชุมชนโบราณที่มีความสำคัญต่อประวัติศาสตร์ล้านนาเมื่อ พ.ศ. 2527